Celiakia - diagnozowanie i porady

Celiakia to jedna z częściej występujących chorób autoimmunologicznych. Indukowana głównie spożyciem glutenu może skutecznie utrudnić życie na wiele sposobów. Tak czy inaczej, możecie sobie z nią poradzić przestrzegając odpowiedniej diety. Czasem warto wspomóc się suplementami, np. by uniknąć stanów niedoborowych. W pierwszej kolejności należy dokonać właściwej diagnozy.

Czym mam celiakię? Diagnozowanie problemu

Diagnoza jest podstawowym elementem, który pozwala na podjęcie kroków w kierunku poprawy kondycji zdrowotnej. Niestety celiakia nie jest taka prosta do jednoznacznego zdiagnozowania. Wiemy, że jest ona indukowana spożyciem glutenu, aczkolwiek pewien udział ma w tym czynnik genetyczny. Tym bardziej, że często sami z siebie próbujemy diety bezglutenowej słysząc zewsząd jak to specyficzne białko oddziałuje na organizm. Wówczas, mimo wielu możliwości diagnostycznych, jedyną opcją są właśnie badania genetyczne. Warto wiedzieć, że zgodnie ze statystyką przeszło 30% mieszkańców Europy wykazuje zwiększone ryzyko zachorowania. Chodzi o specyficzny genotyp HLA-DQ2/DQ8 skorelowany z podwyższonym ryzykiem zachorowalności na celiakię.

Kto powinien się przebadać?

Przede wszystkim osoby spokrewnione (pokrewieństwo 1-szego stopnia) z tymi, u których stwierdzono chorobę. Oczywiście warto się przebadać również w okolicznościach zaobserwowania objawów jelitowych. Tym bardziej, że jak wiemy celiakia jest chorobą zapalną jelita cienkiego o podłożu immunologicznym. Niemniej jednak mogą występować też symptomy pozajelitowe. Inna kwestia, że przez długi czas może pozostawać w ukryciu (np. wyłącznie forma niedokrwistości z niedoboru żelaza). Poza tym należy brać pod uwagę, że celiakia często występuje z innymi problemami i te osoby także znajdują się w grupie ryzyka. Do nich zaliczymy borykających się z chorobami autoagresyjnymi, takimi jak zespół Duhringa czy cukrzyca typu 1. Pozostałe badania diagnostyczne, w celu uzyskania prawidłowego wyniku, powinno się wykonywać przy normalnym spożyciu glutenu – wystarczą już 2-3 kromki zwykłego chleba dziennie przez około dwa tygodnie. Będą to badania serologiczne:

• tTG (poziom przeciwciał przeciw transglutaminazie tkankowej),
• DPG (deamidowane peptydy gliadyny),
• EmA (endomysium mięśni gładkich).

Badanie tTG wykonuje się w klasie przeciwciał IgA lub IgG. Zdarzają się pacjenci, u których przy celiakii odnotowuje się niedobór IgA - wówczas należy skłonić się ku drugiemu wariantowi (IgG).

Celiakia – jak sobie z nią radzić?

Podstawowym i zarazem koniecznym warunkiem przy zdiagnozowanej celiakii jest tak zwana dieta bezglutenowa. Jak sama nazwa wskazuje, obejmuje wykluczenie produktów zawierających gluten, czyli specyficzną mieszaninę roślinnych protein, w których skład wchodzą między innymi gliadyny i gluteiny. Te spotykamy przede wszystkim w zbożach – pszenica, jęczmień, żyto. Coraz częściej mówi się też o zanieczyszczeniu owsa gluten w procesach technologicznych. Wobec tego nierzadko, dla bezpieczeństwa, zaleca się jego eliminację z diety. Gluten może być obecny również w niezbożowych produktach. Do jego źródeł zaliczamy np.:

• emulgatory,
• stabilizatory,
• słód,
• maltozę, maltodekstrynę i dekstrynę,
• skrobię modyfikowaną.

Celiakia jest chorobą cechującą się zanikiem / uszkodzeniem kosmków jelitowych, a zatem poza wyeliminowaniem glutenu - stanowiącego wyzwalacz i element nasilający objawy – trzeba mieć na uwadze kwestie trawienne. Wobec tego dieta powinna opierać się na produktach bezglutenowych, a sama w sobie być lekkostrawna. Wiele zależy też od stopnia wyniszczenia kosmków jelitowych, indywidualnej tolerancji oraz spożycia samego składnika. Niemniej jednak, przy celiakii zaleca się jego całkowite wyłączenie. Bazujemy więc na produktach z zasady go nie zawierających oraz takich, które sygnowane są znakiem przekreślonego kłosa. Te ostatnie są informacją dla konsumenta, dzięki której wiemy, że producent nie dopuszcza nawet zanieczyszczenia swojego produktu glutenem. Co ciekawe, można się spotkać nawet z mięsem, które zawiera wspomnianą mieszaninę protein roślinnych. Najczęściej zdarza się to w marketach czy sklepach, gdzie sprzedawane jest zarówno mięso, jak i jego przetwory. Do tego celu wykorzystuje się przyprawy, które zawierają ich śladowe ilości, a to stwarza ryzyko zanieczyszczenia. Jako ciekawostkę warto podać, że znaczna część osób borykających się z celiakią może nie tolerować jaj, które w takich okolicznościach działają prozapalnie. Wskazane jest wykonanie testów nakierowanych na nietolerancje pokarmowe. Istnieje też coś takiego jak protokół autoimmunologiczny, który wdraża się przy zdiagnozowaniu problemu w dość zaawansowanym etapie. Najczęściej w celu określenia poziomu zniszczeń naszych kosmków jelitowych wykorzystuje się gastroskopię z pobraniem kilku wycinków z dwunastnicy, w kierunku choroby trzewnej. Protokół autoimmunologiczny ma szczególne zastosowanie, gdy badania potwierdzają celiakię, a zanik kosmków występuje na poziomie 3 w tak zwanej skali Marsha (już przy drugim poziomie można myśleć o celiakii). Służy ona do oceny mikroskopowej stopnia zaniku kosmków. Wówczas bezwzględnie rezygnujemy z kasz, roślin strączkowych, a nawet orzechów czy pestek. Rzecz jasna z czasem powraca się do stopniowego wprowadzania niektórych produktów bezglutenowych, aczkolwiek istotne, by były jak najmniej przetworzone i wysoce odżywcze dla organizmu. Jeżeli na opakowaniu widoczny jest wspomniany już znak przekreślonego kłosa, to polecane są:

• gryka,
• komosa ryżowa,
• amarantus.

Powyższe zawierają komplet aminokwasów egzogennych, więc stanowią świetny dodatek do pełnowartościowej i odżywczej diety bezglutenowej.