Celiakia i gluten

Celiakia jest niestety dość powszechną chorobą autoimmunologiczną powiązaną poniekąd z wszechobecnym glutenem. Czy wystarczy jeść produkty „gluten free” z charakterystycznym przekreślonym kłosem na opakowaniu? Nie wszystko jest tak proste, jak się wydaje…

Czym jest celiakia?

Celiakia jest chorobą autoimmunologiczną powiązaną z glutenem, która aktualnie coraz częściej pojawia się na tapecie w kontekście żywienia i kondycji zdrowotnej. W zasadzie chodzi jednak występujące w jej trakcie o objawy histopatologiczne, które są nasilane spożyciem glutenu. Co więcej, chodzi o osoby, których podatność na składnik - występujący między innymi w produktach zbożowych – zapisana jest w ich genach. Oczywiście nie oznacza to, że gluten nie może zaszkodzić osobom, które nie borykają się z celiakią. Wielokrotnie przekonały się o tym nasze jelita, a wraz z nimi odporność organizmu, której znaczna część jest tam ulokowana. Mówimy o zaburzeniach histopatologicznych wywoływanych i nasilanych jego spożyciem, ponieważ w takich warunkach, u osób borykających się z chorobą, obserwuje się atrofię / zanik kosmków jelitowych. To z kolei doprowadza do zaburzeń w mechanizmie wchłaniania pokarmu, a co za tym idzie składników odżywczych. Tym bardziej, że nawet mała ilość składnika może zaszkodzić.

Gluten, a celiakia

Gluten jest specyficzną proteiną roślinną, należącą do lektyn, która w kontekście celiakii jest uznawana za jej wyzwalacz. Głównie z uwagi na zdolność do stymulowania układu immunologicznego. Na pierwszy rzut oka pobudzanie układu nie brzmi źle, ale w momencie, kiedy odbywa się to w nadmiernym stopniu, staje się zagrożeniem. W takich okolicznościach gluten między innymi pogłębia przepuszczalność bariery jelitowej, negatywnie oddziałując na jej integralność. Tym samym sprzyja zaburzeniom tolerancji pokarmowej i przyswajania witamin oraz minerałów. Warto nadmienić, że białko to jest odporne na trawienie, a do tego zaliczane do lektyn, więc wykazuje zdolność do przyklejania się do tkanek. Głównymi źródłami glutenu są pszenica, żyto, jęczmień, a także owies. Można go też znaleźć np. w ryżu.

Celiakia i kłopoty z nią związane

Faktem jest, że celiakia jest jedną z częściej występujących chorób autoimmunologicznych, aczkolwiek nierzadko występuje w towarzystwie innych schorzeń tego typu. Do tych możemy między innymi zaliczyć Hashimoto, cukrzycę typu 1, chorobę Addisona czy nawet zmorę wielu mężczyzn, łysienie plackowate. Zatem warto wykonać odpowiednie badania w celu ich potwierdzenia czy wykluczenia.Choroba może pozostawać ukryta przez bardzo długi czas i ujawnić się nawet dopiero w późnym wieku. Jeśli chodzi o objawy, to podstawowo wyróżnia się formę jelitową i pozajelitową. Trzeba jednak pamiętać, że każdy organizm jest inny i objawy wcale nie muszą być typowe i identyczne u wszystkich. Objawy typowo jelitowe:

• ciągłe biegunki,
• utrzymujące się zaparcia,
• brak apetytu,
• zaburzenia wchłaniania,
• stany niedoborowe,
• utrata wagi,
• wymioty i nudności.

Objawy zaliczane do pozajelitowych:

• zaburzenia koncentracji,
• tzw. choroba Duhringa,
• brain fog (mgła mózgowa),
• niedokrwistość,
• osteoporoza,
• zaburzenia płodności.

Najczęściej osobę z celiakią przedstawia się jako bardzo szczupłą, a wręcz chudą z ciągłymi biegunkami. Niemniej jednak nie jest to regułą, a zatem nie oznacza, że problemu nie może mieć osoba, która ma nadwagę. Tym bardziej, że proteiny z pożywienia nie są odpowiednio wchłaniane. Tak czy inaczej, stosunkowo często ma się wówczas do czynienia z niedoborem żelaza, witaminy B12 lub kwasu foliowego, co jest przyczyną wykształcenia tzw. niedokrwistości. Forma cechująca się objawami jelitowymi częściej dotyka dzieci, aczkolwiek jest sporo przypadków, w których obserwuje się symptomy mieszane, które z kolei mogą świadczyć o różnych schorzeniach. Dlatego właśnie odpowiednia diagnoza jest kluczem do określenia problemu, a następnie podjęcia właściwych kroków służących jego eliminacji. Poza zaobserwowanymi objawami i uzyskaniem pozytywnej odpowiedzi na dietę bezglutenową, warto zrobić następujące badania (wykonujemy je podczas umiarkowanego, normalnego spożywania glutenu):

• gliadyna deamidowana,
• GAF-3X,
• transglutaminaza tkankowa IgA / IgG,
• EmA (tzw. endomysium mięśni gładkich) IgG / IgA.