Żeń szeń - ogólne właściwości
2023-06-01
Żeń szeń (Panax ginseng), to roślina zielna o właściwościach zdrowotnych, cenionych i wykorzystywanych głównie w medycynie chińskiej.
To także jeden najpopularniejszych ziołowych suplementów, po które sięgają sportowcy różnych dyscyplin. W jaki sposób wpływa na kondycję fizyczną i jak może wspierać rezultaty wysiłkowe?
Żeń-szeń - pochodzenie i składniki aktywne
Żeń szeń właściwy (Panax ginseng), znany także pod nazwą żeń szenia koreańskiego, jest wieloletnią rośliną pochodzącą głównie z obszarów Korei oraz Chin. Zważywszy na jego popularność w obecnych czasach, nikogo pewnie nie zdziwi fakt, że od tysięcy lat z powodzeniem wykorzystywano go do celów leczniczych w medycynie wschodnioazjatyckiej. Do wytwarzania suplementów diety wykorzystuje się korzeń, zaś ekstrakty podawane są głównie ze względu na właściwości wpływające na poprawę kondycji fizycznej i umysłowej. Spektrum działania ekstraktów jest dość szerokie, zatem żeń-szeń można polecić zarówno osobom aktywnym fizycznie, jak i chcącym poprawić swoje zdrowie, funkcje umysłowe czy odporność. Za jego dobroczynne działanie w większości odpowiadają saponiny triterpenowe (ginsenozydy), będące głównymi aktywnymi biologicznie składnikami rośliny. Ponadto żeń szeń zawiera stosunkowo duże ilości flawonoidów, związków fenolowych i azotowych oraz poliacetylenów powiązanych z kwasami tłuszczowymi. Biorąc pod uwagę składniki, jakich korzyści możemy się spodziewać suplementując żeń szeń?Żeń szeń poprawia funkcje seksualne
Badania potwierdzają, że stosowanie żeń szenia znacznie poprawia jakość erekcji, wpływa na podniesienie libido i ogólnych funkcji seksualnych. Może to być związane z działaniem ginsenozydów i ich zdolnością do stymulowania produkcji tlenku azotu, co z kolei przekłada się na rozszerzanie światła naczyń i większe ilości krwi trafiające do prącia w trakcie erekcji. Poza tym część prac dość jasno pokazuje, że żeń szeń, a właściwie jego składniki aktywne, podnoszą poziom sztandarowego, męskiego hormonu płciowego testosteronu i mogą wywierać efekt zbliżony do jego działania. Co ciekawe, wzrostu popędu seksualnego na skutek suplementacji korzeniem mogą doświadczyć nie tylko mężczyźni, ale i kobiety. Niektóre źródła wspominają też o minimalizowaniu objawów menopauzy.Żeń szeń polepsza glikemię i dobry na serce
Zgodnie z badaniami, żeń szeń oddziałuje korzystnie na gospodarkę cukrową i insulinową organizmu. Coraz większy odsetek społeczeństwa boryka się z insulinoopornością, nazywaną stanem przedcukrzycowym, czy po prostu problemami z glikemią. Oczywiście insulinooporność nie jest skutkiem wyłącznie zbyt dużego udziału cukrowców w diecie, aczkolwiek jest to jednym z istotniejszych czynników. Odnotowano, że suplementacja ekstraktem z korzenia tej rośliny jest w stanie obniżać poziom cukru we krwi, co dobrze sprawdzało się u osób zdrowych, jak również u osób borykających się z cukrzycą typu 1 i insulinozależną cukrzycą typu 2. Żeń szeń poprawia wrażliwość komórek na działanie insuliny, zatem spisze się nie tylko w celach zdrowotnych, ale i stricte sportowych, gdzie w grę wchodzi wpływ hormonu i gospodarki cukrowej na kształtowanie sylwetki. Warto wiedzieć, że z ostrożnością powinny podchodzić do niego osoby przyjmujące leki oraz środki przeciwcukrzycowe, takie jak insulina czy metformina. Żeń szeń dobroczynnie działa na profil lipidowy. Odnotowano wzrost frakcji cholesterolowej HDL przy jednoczesnym obniżeniu LDL i zmniejszenie poziomu cholesterolu całkowitego w przypadku jego nadmiaru. Poza tym przypisuje mu się działanie przeciwzakrzepowe, a wpływ na wydzielanie tlenku azotu jest dodatkową korzyścią dla mięśnia sercowego.Żeń szeń, a odporność
Żeń szeń jest jednym z tych związków, które pobudzają aktywność komórek żernych (neutrofile i makrofagi), a których zadaniem jest pozbywanie się m.in. białek niefunkcyjnych, szkodliwych produktów przemiany materii oraz „pożeranie” (fagocytoza) drobnoustrojów chorobotwórczych. Jest to istotna kwestia również dla mechanizmu regeneracyjnego. Na drodze oddziaływania na komórki żerne, działa też na wydzielanie elementów o niemałym znaczeniu dla układu immunologicznego. Chodzi o cytokiny i wspomniany już wcześniej tlenek azotu, które są zaangażowane w procesy zwalczania infekcji. Warto wspomnieć, że żeń szeń wykazuje też działanie antyoksydacyjne.Żeń szeń dobry dla sportowców
Ginsenozydy, będące głównym aktywnym biologicznie składnikiem rośliny, są zbliżone budową do androgenów. Jak się okazało, nie bez powodu doszukiwano się jej wpływu na hormony płciowe. Odnotowano, że jest w stanie podnosić poziom testosteronu - hormonu płciowego o silnym działaniu anabolicznym i regeneracyjnym. Warto wiedzieć, że aktywność hormonów androgenowych jest w dużej mierze warunkowana przez aktywność oraz funkcje właściwych dla siebie receptorów. Część badań potwierdza rolę ginsenozydów jako aktywatorów anabolicznych szlaków sygnałowych w naszych miocytach. Dzięki temu żeń szeń wykazuje wpływ na kinazę białkową treoninowo – serynową mTOR o niebagatelnym znaczeniu dla anabolizmu mięśniowego. Bierze ona czynny udział w procesach transkrypcji i translacji, a dodatkowo usprawnia energetykę organizmu i wpływa na rybosomy, tym samym dodatkowo stymulując syntezę białek (w tym mięśniowych). Warto wspomnieć, że w kontekście aktywacji szlaków sygnałowych żeń szeń oddziałuje też na produkcję tlenku azotu. W wyniku tego dochodzi do rozszerzania światła naczyń krwionośnych. To z kolei owocuje wzmożonym napływem krwi, tlenu, składników anabolicznych, regeneracyjnych i innych elementów odżywczych do mięśni. Efektem tego jest nie tylko zwiększenie objętości mięśni, ale również możliwości wysiłkowych, takich jak siła. Wspomniałem już, że poprawia wrażliwość komórek na insulinę. Hormon ten wykazuje działanie tuczne i anaboliczne. W przypadku zaburzeń glikemii, gdy gospodarka cukrowa nie ma się zbyt dobrze, odkładane są większe ilości tkanki tłuszczowej. Znacznie trudniej jest też pozbyć się zmagazynowanego tłuszczu, gdyż przy insulinooporności odnotowuje się wyłączenie glukagonu. Poprawa gospodarki glukozowo – insulinowej będzie sprzyjała zarówno redukcji / odchudzaniu, jak i budowaniu masy mięśniowej.Żeń szeń, a funkcje umysłowe i stres
Istotny jest fakt, że zaliczamy go do czołowych adaptogenów. Jego działanie będzie zatem związane z podniesieniem odporności na stres oraz ze zmniejszaniem jego ewentualnych skutków. Suplementacja ekstraktami rośliny zmniejsza poziom stresu. Nie bez znaczenia jest wpływ na gospodarkę hormonalną, a co za tym idzie obniżanie poziomu kortyzolu. Niektóre badania potwierdzają, że suplementacja żeń szeniem podnosi samopoczucie i redukuje zmęczenie. Przyjmowaniu ekstraktu towarzyszy delikatne pobudzenie, wzrost energii, motywacji, wigoru i koncentracji. Żeń szeń jest też w stanie stymulować BDNF, czyli neurotroficzny czynnik pochodzenia mózgowego, biorący czynny udział w funkcjonowaniu komórek mózgowych. Stymulacja BDNF sprzyja produkcji nowych neuronów i synaps, minimalizuje wyniszczanie komórek mózgu oraz korzystnie wpływa na funkcje kognitywne.Jak jeszcze może pomóc żeń szeń?
- działa immunostymulująco,
- wpływa na działanie acetylocholiny i GABA,
- sprzyja procesom neurogenezy,
- pełni rolę aktywatora szlaku związanego z AMPK,
- przypisuje mu się działanie przeciwnowotworowe i przeciwdepresyjne.